اهميت مدارس در سالهاي پاياني حكومت رضاشاه

طبق آنچه در «ترجمۀ تفسير طبري» نوشته شده، آصف پسر برخيا اسم اعظم خداوند متعال را ميدانست «و او به سليمان، عليهالسلام، نزديك بود و از مهتران بنياسراييل بود؛ و از فرزندان لاوي بن يعقوب بود و از سبط نبوّت بود». مثلا حرف «ت»: به صورت «بوت» نوشته مي شود ولي «بود» خوانده مي شود. اگر زندگي قابل پيش بيني بود ديگر زندگي نبود و مزه اش را از دست مي داد. دبيرستان كيخسروي: درسال ۱۲۶۸ ه.ش به همت ارباب كيخسرو مهربان رستم از تجار معروف زرتشتي بمبئي در شهر يزد دبستاني با نام كيخسروي تأسيس شد. در سال ۱۳۱۴ ه.ش علي اصغر حكمت وزير فرهنگ وقت در سفري كه به كرمان انجام داد نام اين مدرسه را به دبيرستان ايرانشهر تغيير داد (همان: ۲۲۷-۲۲۸)(۱۴). افزون بر مدارس مذكور تعدادي از دبستانهاي زرتشتي يزد مانند ايراندخت و دينياري نيز در دورۀ رضاشاه به دبيرستان تبديل شدند (سالنامه فرهنگ يزد، ۱۳۲۸: ۸۵-۸۶؛ همانبخشي از مدارس مهم زرتشتيان يزد در اين ايام عبارت بودند از: مدرسۀ كيخسروي يزد، مدرسۀ پسرانه خدادادي، مدرسۀ هرمزدياري، مدرسۀ دخترانۀ خرمشاه، مدرسه ميسيونهاي مسيحي، دبستان دخترانۀ ايراندخت، دبستان خسروي يزد، مدرسۀ پسرانۀ خيرآباد يزد، مدرسۀ الله آباد، مدرسۀ روستاي مزرعۀ كلانتر يزد، دبستان دينياري (شهمردان، ۱۳۶۳: ۵۳۵-۵۳۷؛ تشكري ب آكادمي ژرف انديش ي، ۱۳۷۷: ۲۱۵؛ قاسمي پويا، ۱۳۷۷: ۵۳۵-۵۳۷). با قدرت گيري رضاشاه و تغيير ساختار آموزشي كشور ۳ مدرسۀ اصلي زرتشتي دراين شهر باقي ماند. يكي از علل مهم اين اتفاق بي ترديد توجه خاص حكومت به مسئله مدرن سازي مدارس و تغيير ساختار آموزشي و فرهنگي كشور بود كه باعث افزايش بودجه دولتي سيستمهاي آموزشي كشور گرديد؛ كه مدارس زرتشتي نيز به مانند ساير مدارس كشور از اين اتفاق سود بردند. به ارث ر آكادمي ژرف انديش ن خانه هاي قديمي در ميان تعداد زياد ورثه و اتفاق نظر نداشتن آنها در مورد اجاره و يا تعمير خانه و همچنين قابل استفاده نبودن يك خانه براي همه آنها باعث مي شود كه آنها خود دست به تخريب خانه به روش هاي غير قانوني از قبيل آب ريزي در پي خانه ها بپردازند يا آن كه به بساز و بفروش ها بفروشند كه در نهايت در اين باره رحيميان كارشناس ميراث فرهنگي اصفهان گفت: وارثان خانه هاي قديمي دست به تفكيك خانه هاي خود مي زنند، سهيمه خود را به فروش مي رسانند و يا اين كه به علت تعدد ورثه خانه را رها كرده و خانه به مخروبه اي تبديل مي شود و يا شبانه خود دست به تخريب خانه مي زنند.

وي بعد از فروش خانه ابوايوب در قبله مسجدالنبي9 به مغيرة بن عبدالرحمن، اين خانه­ را در بقيع خريداري كرد (ابن عساكر، ۱۴۱۵، ج60، ص73). مدرسۀ ملي زرتشتيان: دبستان پسرانه زرتشتيان بود كه از سال ۱۳۰۳ ه.ش تبديل به مدرسۀ متوسطه شد و بودجۀ مورد نياز براي اداره آن از طرف موقوفات انجمن، دريافت شهريه و كسري بودجه توسط كمكهاي مالي خيرين تأمين ميشد. از سال ۱۳۱۸ ه.ش اين مدرسه در اختيار اداره فرهنگ شهر يزد قرار گرفت و بودجه آن از طرف ارباب رستم گيو نماينده وقت زرتشتيان تأمين شد (سالنامه دبيرستان كيخسروي، ۱۳۱۵: ۱۹-۲۶؛ سالنامه فرهنگ يزد، ۱۳۳۲: ۲۶). درخرداد ۱۳۱۲ ه.ش ساخت ساختمان بزرگ و جديدي براي مؤسسات آموزشي ماركار آغاز گرديد كه مجموعاً گنجايش حدود ۸۰۰ دانشآموز را داشت كه اين ساختمان در مهرماه ۱۳۱۳ ه.ش در حضور خود پشوتن جي ماركار افتتاح شد (سالنامه دبيرستان ايرانشهر، ۱۳۱۷: ۳۱؛ يادبود سالروز درگذشت پشوتن، ۱۳۴۵: ۷-۱۰؛ سالنامه فرهنگ يزد، ۱۳۲۸: ۴۲). از سوي ديگر توجه ويژه حكومت رضاشاه به تاريخ و دين باستاني ايران به تدريج باعث كاهش فشارهاي اجتماعي و اقتصادي بر روي زرتشتيان ايران شد و اين اتفاق منتج به نقشآفريني و اهميت بيشتر آنان در مسائل اجتماعي ايران و به ويژه مسائل فرهنگي و آموزشي گرديد.