نظامي مخاطبان خود را بخوبي ميشناسد

نظامي مخاطبان خود را بخوبي ميشناسد، با انتخاب كلمات و جمله هايي از زبان گفتار به صميميّتي خاصّ دست يافته كه باعث دلنشين تر شدن كلام او و رواج اين قصّه به طور همه­گير در ميان مردم شده است. طبيعت يكي از موضوعات مكرّر وصف است كه بخوبي به واسطۀ تناسب با فضاي داستانهاي عاشقانه درخشندگي بيشتري در منظومه­هاي نظامي دارد. زبان شعري او صاف و زلال است. او همواره در پي انتخاب بهترين سخن است. امّا رنگ محلي نيز در آن كاملاً آشكار است. تمثيل بيان حكايت و داستاني است كه هر چند خود داراي معاني ظاهري است؛ امّا مراد گوينده معاني كلّي ديگريست كه به طور غير مستقيم بيان ميشود. كاربرد خاصّي از تركيب وصفي است كه نظامي با افزودن دو «الف» به صفت و موصوف آنها را به شبه جملۀ پايه براي جملۀ پيرو بعدي تبديل ميكند. قدرت تعبير نظامي تا حدّي از نيروي تركيب آفريني وي مدد ميگيرد و اين كيفّيت يكي از  اينستاگرام

ويژگيهاي بارز­ زبان شعر اوست. در اين روش، گوينده پس از بيان سخن، حجت را بر شنونده­اش تمام مي­داند و سپس او را در اين كه كلام وي را بپذيرد يا نه، مخير مي­گذارد و خطاب به وي ميگويد آنچه شرط نصيحت، حق سخن و سخن حق بوده به جاي آورده است و اينك او مي­تواند بپذيرد يا نه6.

در اين نوبت، صدا سوز چنداني ندارد و آنچه مينمايد، در پرتو كنار آمدن عاشق با وضع پيشآمده رنگ ميبازد. وصف عاشق و معشوق يكي از مهّمترين اوصافي است كه نظامي در خسرو و شيرين آورده است؛ ولي با وجود زيبايي بايد گفت كه اين گونه توصيفات وي معمولاً تكراري و كليشهاي هستند. شعر نظامي از حيث تنوّع در صنعت تكرار قوي و غني است، علّت اين است كه در شعر او تنوّع تكرار بيشتر است، به طوري كه در كنار تكرار واژه چه به شكل همگوني ناقص و چه همگوني كامل، تكرار واج را نيز با بسامد بالا مشاهده ميكنيم، در حالي كه تكيۀ ديگر شاعران بر يكي از انواع تكرار؛ يعني تكرار كلمه يا تكرار واج است. در حقيقت ايشان مخاطب را به پذيرش كوركورانه نمي­خوانند و به شيوايي و شيريني هر چه تمام­تر سعي دارند به بهترين وجه او را متقاعد و اخلاق او را مهذب سازند. اسكينر شكايت نقض قرارداد را مطرح كرد و براي 100 ميليون دلار شكايت كرد (اما ضرر كرد) و اظهار داشت كه هيوستون به دليل كمك به مذاكره در مورد قرارداد 100 ميليون دلاري خود با Arista Records و حل مسائل حقوقي، غرامتي را كه قبلاً پرداخت نشده بود به شركت بدهكار است.

در عين حال، كتابخانهها ميتوانند با ايجاد پيوند هاي مرتبط و مؤثر براي كاربران خود، در اين راه كمك شاياني نمايند. چرا نقش موسيقي ايراني در جامعه كمرنگ شده است؟ در كلام نظامي قيدهاي مركّبي است كه از تكرار برخي كلمات حاصل ميشود، اين گونه قيدها در فارسي امروز نيز متداول است، با اين تفاوت كه امروزه كلمات جا افتاده و قراردادي اين ساختها را تشكيل ميدهند؛ ولي در كلام نظامي، ظاهراً هر كجا لازم ميشده، از راه تكرار كلمات، امر واژه سازي جديد صورت گرفته است و اين روش ابداع واژه است كه غالب شعرا و بزرگان ادب در كلام خود به آن دست يازيده اند. امينم در «بهترين دوست» يلاولف، تكآهنگي از آلبوم داستان عشق نيز ظاهر شد. گويي شاعر داستان زندگي خود، شاديها و غمهايي را كه با تمام وجود لمس و تجربه كرده است، بيان ميكند، سخن كز دل برون آيد لاجرم بر دل نشيند. تصوير طبيعت در منظومۀ «خسرو و شيرين» زيبا­ترين نقشها را در متن داستان آفريده است. طبيعتي كه نظامي وصف ميكند، آفريدة ذهن و متأثر از تصاوير خيال متداول زمان است.

در اين جا به عنوان نمونه واژهها و تركيباتي كه آفريدۀ ذهن و ذوق خلّاق اوست بيان ميشود: پيش وجود، بيش بقا، مرسله­ پيوند، لعل­طراز، حلهگر، حليبند، جگرگون، خلل ناك، خنده ناك، گريه ناك، سحرسخن، شيشۀ ­دل، رامشانگيز، حسدناك، گره­ناك، فروغناك، آبناك، ابرناك، فلك برپاي دار، غم و شادي نگار، هفت عروس، نه عماري، چراغ افروز چشم، سرهنگ ميدان وفا، چراغ آسمان گرد، بورگلرنگ، عنقاي فرتوت، مارسياه، فكرت­انگيز، گلاب­­انگيز، مشك انگيز، نمك انگيز، دل پرداز، غم پرداز، رايگان گرد، داوريگه، سيلگه، بختور، گناه شويي، دهل زباني، سگ زباني، قيمتمند، گزيردن، شگرفان (زيبايان)، سازيدن (ساختن)، گردنان، سلطان­سوار، مهريخ­زدن، گاو ريش، صاحب­ سنگ (سنگين و موقّر)، دريا درون (مجّرب)، سال كرده (كهنسال)، چشم آشنا (آشنا به ديدار)، زمين كوه كن (اسب)، شب خوش، سنگ بر دل زدن، نافرخ اختر، ريزيده (صورتي قديمي تر از ريخته)، مادگان. گياهان و گلها جاي ويژه­اي درتوصيفات وي دارد، ذهن پويا و خيالپردازش طبيعت را به تكاپو و جنبش وادار ميكند.